پدیده هاى مشابه معاد در قرآن مجید

الف- رویش گیاه. زنده شدن انسان پس از مرگ، از آن جهت حیات مسبوق به موت است شبیه روییدن گیاه در زمین، بعد از خشكى و مردگىِ آن است. از اینرو، تأمّل در این پدیده كه همواره در جلو چشم همه انسانها رخ مى‌دهد كافى است كه به امكان حیات خودشان بعد از مرگ، پى ببرند. و در واقع، آنچه موجب ساده شمردنِ این پدیده و غفلت از اهمیت آن شده عادت كردن مردم به دیدن آن است و گرنه از جهت پیدایش حیات جدید، فرقى با زنده شدن انسان، بعد از مرگ ندارد.

قرآن كریم براى دریدن این پرده عادت، مكرّراً توجه مردم را به این پدیده جلب، و رستاخیز انسانها را به آن، تشبیه مى‌كند و از جمله مى‌فرماید:

«فَانْظُرْ إِلى آثارِ رَحْمَتِ اللّهِ كَیْفَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِكَ لَُمحْیِ الْمَوْتى وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَیْء قَدِیرٌ»

پس به آثار رحمت الهى بنگر كه چگونه زمین را بعد از مرگش زنده مى‌كند. تحقیقاً (همان زنده كننده زمین) زنده كننده مردگان (هم) هست و او بر هر چیزى تواناست.

ب- خواب اصحاب كهف. قرآن كریم بعد از ذكر داستان شگفت انگیز اصحاب كهف كه حاوى نكته هاى آموزنده فراوانى است مى‌فرماید:

«وَ كَذلِكَ أَعْثَرْنا عَلَیْهِمْ لِیَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ وَ أَنَّ السّاعَةَ لا رَیْبَ فِیها...»

بدین سان مردم را بر ایشان (اصحاب كهف) آگاه ساختیم تا بدانند كه وعده خدا راست است و قیامت خواهد آمد و جاى شكّى در آن نیست.

بى شكّ، اطلاع از چنین حادثه عجیبى كه عده‌اى در طول چند قرن (سیصد سال شمسى سیصد و نه سال قمرى) خواب باشند و سپس بیدار شوند تأثیر خاصّى در توجه انسان به امكان معاد و رفع استبعاد آن خواهد داشت زیرا هر خواب رفتنى شبیه مردن است «النومُ اخُ الموت» و هر بیدار شدنى شبیه زنده شدن پس از مرگ، لیكن در خوابهاى عادى، اَعمال زیستى (بیولوژیك) بدن، بطور طبیعى ادامه مى‌یابد و بازگشت روح، تعجّبى را برنمى انگیزد اما بدنى كه سیصد سال از موادّ غذائى، استفاده نكند مى‌بایست طبق نظام جارى در طبیعت، بمیرد و فاسد شود و آمادگى خود را براى بازگشت روح، از دست بدهد. پس چنین حادثه خارق العاده‌اى مى‌تواند توجّه انسان را به ماوراى این نظام عادى، جلب كند و بفهمد كه بازگشت روح به بدن، همیشه در گروى فراهم بودن اسباب و شرایط عادى و طبیعى نیست. پس حیات مجدّد انسان هم هر چند برخلاف نظام مرگ و زندگى در این عالم باشد، امتناعى نخواهد داشت و طبق وعده الهى، تحقق خواهد یافت.

ج- زنده شدن حیوانات. قرآن كریم هم چنین به زنده شدن غیرعادىِ چند حیوان اشاره مى‌كند كه از جمله آنها زنده شدن چهار مرغ به دست حضرت ابراهیم(ع)1و زنده شدن مَركب سوارى یكى از پیامبران است كه به داستان آن، اشاره خواهد شد. و هنگامى كه زنده شدن حیوانى ممكن باشد زنده شدن انسان هم ناممكن نخواهد بود.

د- زنده شدن بعضى از انسانها در همین جهان. از همه مهمتر، زنده شدن بعضى از انسانها در همین جهان است كه قرآن كریم، چند نمونه از آنها را یادآور مى‌شود. از جمله، داستان یكى از انبیاى بنى اسرائیل است كه در سفرى عبورش به مردمى افتاد كه هلاك و متلاشى شده بودند و ناگهان به ذهنش خطور كرد كه چگونه این مردم، دوباره زنده خواهند شد! خداى متعال جان او را گرفت و بعد از یك صد سال دوباره زنده‌اش ساخت و به وى فرمود: چه مدت در این مكان، توقّف كرده اى؟ او كه گویا از خوابى برخاسته است گفت: یك روز یا بخشى از روز!

خطاب شد: بلكه تو یك صد سال در اینجا مانده اى! پس بنگر كه از یك سوى، آب و نانت سالم مانده، و از سوى دیگر، مركب سواریت متلاشى شده است! اكنون بنگر كه ما چگونه استخوانهاى این حیوان را بر روى هم سوار مى‌كنیم و دوباره گوشت بر آنها مى‌پوشانیم و آنرا زنده مى‌سازیم.( بقره، آیه 26.)

مورد دیگر، داستان گروهى از بنى اسرائیل است كه به حضرت موسى(ع) گفتند: ما تا خدا را آشكارا نبینیم هرگز ایمان نخواهیم آورد! و خداى متعال آنان را با صاعقه‌اى هلاك كرد و سپس به درخواست حضرت موسى(ع) دوباره آنها را زنده ساخت. (بقره، آیه 55-56)

و نیز زنده شدن یكى از بنى اسرائیل كه در زمان حضرت موسى (ع) به قتل رسیده بود به وسیله زدن پاره‌اى از پیكر یك گاو ذبح شده به او كه داستان آن در سوره بقره، ذكر شده و سوره مزبور به همین مناسبت نامگذارى گردیده، و در ذیل آن آمده است:

«كَذلِكَ یُحْیِ اللّهُ الْمَوْتى وَ یُرِیكُمْ آیاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»(بقره، آیه 67-73.).

بدین سان خدا مردگان را زنده مى‌كند و نشانه هایش را به شما مى‌نمایاند باشد كه با خرد دریابید.

همچنین زنده شدن بعضى از مردگان به اعجاز حضرت عیسى(ع) را مى‌توان نشانه‌اى بر امكان معاد، قلمداد كرد. (سوره آل عمران / 49، سوره مائده / 110.)